| Жоспар I.Кіріспе II.Негізгі
бөлім 1.Қышқылдар
мен негіздердің қазіргі заманғы теориясы 2.Бренстед-Лоуридің
протолитикалық теориясы 3.Протолитикалық
реакция тендеуі III.Қорытынды IV.Қолданылған әдебиет .
Электролиттік диссоциация теориясында қосылыстар ионды
және ковалентті болып бөлінеді. Ковалентті байланыстың өзі екі түрлі болады: полюсті және полюссіз. Заттардың кристалдық торларының типтері
қосылысындағы байланыс түріне тәуелді. Ал заттардың физикалық және
химиялық қасиеттері тор типтеріне байланысты болады. Ионды, ковалентті
байланысты қосылыстардың өзгешеліктері олардың судағы ерітінділерінің
қасиеттерінде байқалады. Осы ерекшеліктерді бақылау ушін электрөткізгіштікті
зерттейтін құралды қолданылады. Ал ол үшін: 1.Ыдысқа немесе өұтыға құрғақ қантпен ас тұзын кезекпен саламыз, оны
электр желісіне қосып қарасақ, электр шамы жанбайды, олай боса қатты күйіндегі затарда
ток тасымалдайтын бөлшектердің болмағаны байқалады. 2.Құрғақ қант пен ас тұзының оындарына дистилденген су
құйсақ та электр шамының жанбайды. 3.Құрғақ қант пен ас тұзына(сода) су құйып, бұлардың ерітіндісін
аламыз. Жүйені электр желісіне жалғағанда ас тұзының ерітіндісіне құйылған жағдайда электр шамы жанады, ал қант
ерітіндісі құйылғанда, шамның жанайды. Енді осы екі қосылыстың
өзгешелігі неде? Әрине, бұлардағы химиялық байланыстардың табиғатында. Қант
молекуласындағы атомдар арасындағы байланыстарполюссіз, ал ас тұзындағы
байланыс - ионды. Сомен зертханада бар сілті, бейорганикалық қышқыл
ерітінділерімен дәл осы тәжірбиені қайталағанда электр шамы жарқырап, ал
органикалық сірке қышқылының ерітіндісінде шамның нашар жануын көреміз. Олай
болса, шамның жануы заттардың ерітінілерінде токты тасымалдаушы бөлшектердің
иондардың болуына тікелей байлансты. Заттардың суда еріткенде немесе балқтқанда
иондарға бөлінуін диссоциация деп атаймыз. Диссоциацияланатын заттар электролиттер,
ал диссоциацияға ұшырамайтын заттар бейэлектролиттрге қант, глюкоза, спирт және
кейбір жай газдардың судағы ерітінділері жатады.Электр шамының жануы 1 Құрғақ қант -бейэлектролит 2 Құрғақ ас тұзы -бейэлектрол 3 Дистилденген су -бейэлектролит 4 NaCl ерітіндісі +электролит 5 Қант ерітіндісі -бейэлектролит 6 Сірке қышқылының ерітіндісі әлсіз электролит 7 NaOH ерітіндісі
+электролит 8 H2SO4 ерітіндісі
+электролит Бұл теорияның ашқан 1887 жылыдары швед ғалымы Сванте Аррениус. Ол 1903 жылгы Нобель
сыйлығының иегері. Аррениус еруді физикалық құбылыс деп
қарады, диссоциациялану нәтижесінде бөлінген иондар еріткіш молекулаларна
жайлап таралады деп санады, еріткіштің әсерін ескермеді. Дәл осындай көзқарсты
қалыптастырып дамытқан әрі С.Аррениус теорясын толықтрғандар И.А.Каблуков, В.А.Кистяковский, Д.И.Менделеев. Ал қазіргі таңда диссоциациялнуды
күрделі физика-химиялық үдеріс деп қарастырады.Ал С.Аррениус теориясның
негізгі қағидаларын қарасыратын болсақ:1.
Тұздар, қышқылдар, негідер ерігенде және балқығанда
иондарға ыдырайды.2.
Ерітінділер мен балқымалардың ток өткізгіштігі осы иондардың
концентрациясына тәуелді болады. Бұлардың оң зарядталғаны катодқа тартылғандықтан
катиондар деп,ал анодқа тартылғандары аниондар дейді. Ағылшын физигі
М.Фарадей XIX ғ. 30-шы
жылы <<электролит,ион,катион,анион>> терминдері енді. Ионды
және ковалентті полюсті байланысты молекулалар суда ерігенде иондарға толығымен
ыдыайды. Иондардың форулаларында зарядтың таңбасы (+,-) оның сан мәнінен кейін
жазылады. Ас тұзы ерітіндісіндегі иондардың гидраттану механизмін қарастыратын
болсақ: Зат суда еріген кезде оның моекуласы иондарға ажырап қоймайды,осы
иондар су молекуласымен әрекеттесіп гидраттар түзеді.Полюсті су молекуласын
былай белгілейміз(+,-),ол диполь деп аталады және екі пюсті
болады. Мысалы: H+->0<-H+Диссоциация нәтижесінде пайда болған иондар қасиеттері
молекуланы құраушы атомдар мен молекулалардың қасиеттерінен ерекше болады.Электролиттік диссоциация теориясының қазіргі заманғы
қағидалары:1.
Заттар суда ерігенде оң және теріс иондарға ыдырайды.2.
Диссоциацияның себебі-заттардың гидратациялануы. Электр шамы жанады: 1.Электр тогының әсерінен иондар катод пен анодқа
бағытталады. 2.Диссоциация қайтымды үдеріс:диссоциация(ыдырау)<->
ассоциация(бірігу). 3.Электролиттер әр түрлі шамада диссоциацияланады(a). 4.Электролит ерітінділердің химиялық қасиеттері ондағы
иондардың табиғатымен анықатлады. 5.Элемент атомы мен оның ионының қасиеттері әр түрлі
болады.Иондар ерітінділерінде гидратталған күйде
болғанымен,заттардың диссоциациялану теңдеуін жазған кезде гидраттық қоршаумен
еске алмай,жалаң иондар күйінде жазылады. Бұл жазу үдерісін оңтайлату үшін
жасалған шара. Электролит ерітінділерінде электр тогын тасымалдаушы иондар
болады.Ондай электролиттерді екінші ретті өткізгіштер деп атайды. Сонымен
қышқылдарға тоқталатын болсақ ,қышқылдар дегеніміз - сутек атомы мен қышқыл
қалдығынан тұратын қосылыстар. Кейбір бейорганикалық
қышқылдар: фосфор (H3PO4),кремний (H2SiO3), бор (H3B3); және тағы басқа көптеген
органикалық қышқылдар қатты заттар болып келеді. Кукіртті сутек және галогенді
сутек қышқылдары газдар болып келеді.Қышқылдарды суда еріткенде түссіз
ерітінділер түзеді,олар иондарға ыдырайды.Қышқылдан қанша ион сутек ерітіндіге
бөлінсе,қышқыл қалдығының заряды сонша теріс зарядты болады.Электролиттік
диссоциация теориясы бойынша қышқылдар дегеніміз диссоциациялану нәтижесінде ерітіндіге
сутек катиондарын бөлетін күрделі заттар.Қышқылдар түзетін қосылыстардың негізі
бейметалдардан басталады.Қышқылдық оксидтер суда еріп оттекті қышқыл
түзеді.Қышқыл ерітіндісін анықтау үшін лакмус пен метилоранж индикаторлары
пайдаланылады. Енді негіздер: барлық негіздердің агрегаттық күйлері қатты
болады. Толық мәліметті скачать етіп көрсеңіз болады Пайдаланылған
әдебиеттер 1.
Құлжанов Қ.С. Аналитикалық химия.-Алматы. Білім, 1994. 2.
Пономарев В.Д Аналитикалық химия ч. 1,2-М
Высшая школа, 1982 3.
Матакова Р.Н.,Наурызбаев М.Қ. Аналитикалық химияның теория
негіздері-Алматы, 20064.
Өтелбаев Б.Т. Химия,б. 2,3, 4.-Шымкент,2000. 5.
Мендалиева Д.К.,Чекотаева К.А., Наурызбаев М.Қ. Сапалық анализ,б.
1,2,3,-Алматы,1994
| 